Những vấn đề cần phải chứng minh trong vụ án hình sự được quy định tại Điều 85 của BLTTHS năm 2015. Tuy nhiên, đối với mỗi loại vụ án hoặc mỗi vụ án còn có những vấn đề cần phải chứng minh có tính chất đặc thù, bên cạnh những vấn đề chung. Những vấn đề cần chứng minh trong vụ án PNTM phạm tội được quy định tại Điều 441 của BLTTHS năm 2015.

Tuy nhiên, như đã nêu ở phần trên, TNHS của PNTM là được quy kết từ hành vi phạm tội của cá nhân; vì vậy, những vấn đề của tội phạm mà PNTM phải chịu TNHS được xác định thông qua hành vi phạm tội của cá nhân. Cho nên, những vấn đề cần phải chứng minh quy định tại Điều 441 như: có hay không có hành vi phạm tội xảy ra, thời gian, địa điểm, lỗi, tính chất và mức độ thiệt hại… thực chất là những vấn đề cần phải chứng minh đối với hành vi phạm tội của cá nhân, từ đó dùng để quy kết TNHS đối với PNTM. Những vấn đề thực sự có tính chất đặc thù cần phải chứng minh đối với PNTM phạm tội nằm trong quy định: “những tình tiết khác của hành vi phạm tội thuộc TNHS của pháp nhân theo quy định của BLHS” (khoản 1 Điều 441).

Những tình tiết khác trong quy định nêu trên là các quy định về: phạm vi pháp nhân thương mại phải chịu TNHS (Điều 2); điều kiện phải chịu TNHS của PNTM (Điều 75); phạm vi PNTM phải chịu TNHS (Điều 76).

Về phạm vi pháp nhân phải chịu TNHS

Điều 2 BLHS năm 2015 quy định “2. Chỉ pháp nhân thương mại nào phạm một tội đã được quy định tại Điều 76 Bộ luật này mới phải chịu trách nhiệm hình sự”.

Như vậy, giới hạn phạm vi pháp nhân phải chịu TNHS là PNTM. Do vậy, vấn đề đầu tiên cần phải xác định là pháp nhân bị quy kết phải chịu TNHS có phải là PNTM hay không. Để chứng minh vấn đề này cần phải dựa vào quy định của BLDS. Theo Điều 75 BLDS năm 2015 thì: “ 1. Pháp nhân thương mại là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên. 2. Pháp nhân thương mại bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác…”.

Về điều kiện phải chịu TNHS của PNTM

PNTM chỉ phải chịu TNHS trong những điều kiện nhất định, được quy định tại Điều 75 của BLHS năm 2015. Theo đó thì có 04 điều kiện PNTM phải chịu TNHS.

Điều kiện thứ nhất, đòi hỏi hành vi phạm tội phải nhân danh pháp nhân. Đó là hành vi của những người đại diện, lãnh đạo, điều hành pháp nhân hoặc được pháp nhân ủy quyền. Hành vi không nhân danh pháp nhân mà chỉ mang danh nghĩa cá nhân thì PNTM không phải chịu TNHS;

Điều kiện thứ hai, đòi hỏi hành vi phạm tội phải được thực hiện vì lợi ích của PNTM. Như vậy, mục đích của hành vi phạm tội là phải đem lại lợi ích chung cho PNTM, có thể là lợi ích vật chất hoặc tinh thần. Hành vi được thực hiện nhân danh PNTM nhưng chỉ nhằm mục đích đem lại lợi ích cho cá nhân thì chỉ cá nhân phải chịu TNHS;

Điều kiện thứ ba, đòi hỏi hành vi phạm tội được thực hiện có sự chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận của PNTM. Điều đó có nghĩa, mặc dù nhận thức được hành vi do mình chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận cho người khác thực hiện là hành vi phạm tội nhưng PNTM vẫn chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận. Tất nhiên, sự chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận của PNTM được thực hiện thông qua hành vi của người có những thẩm quyền này của PNTM.

Điều kiện thứ tư, đòi hỏi hành vi phạm tội chưa hết thời hiệu truy cứu TNHS.

Điều cần lưu ý là: PNTM chỉ phải chịu TNHS khi chứng minh được hành vi phạm tội có đầy đủ đồng thời cả 04 điều kiện nêu trên.

Về phạm vi phải chịu TNHS của PNTM

Phạm vi phải chịu TNHS của PNTM được quy định tại Điều 76 của BLHS năm 2015. Đó là các tội phạm xảy trong lĩnh vực kinh tế, môi trường và an ninh kinh tế. Đây là các tội phạm có tính đặc thù, phù hợp TNHS của pháp nhân, cũng là những tội phạm xảy ra phổ biến ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Như vậy, để có thể buộc PNTM phải chịu TNHS thì phải xác định tội phạm mà PNTM bị cáo buộc là một trong những tội phạm được quy định tại Điều 76 của BLHS năm 2015. Đây là vấn đề rất quan trọng trong thực tiễn tố tụng, đòi hỏi việc xác định tội danh cần phải chính xác ngay từ khi tiến hành khởi tố vụ án, nếu không sẽ gây ra hậu quả là làm oan, sai cho PNTM.