[TƯ VẤN LHS – VỤ ÁN CÓ YẾU TỐ NƯỚC NGOÀI ]Chuẩn bị bản luận cứ bào chữa

Khi soạn thảo bản luận cứ bào chữa, Luật sư soạn thảo theo cơ cấu chung của một bản luận cứ giống như trong các vụ án khác. Tuy nhiên, khi bảo vệ cho người phạm tội là người nước ngoài, Luật sư cần chú ý đến các vấn đề sau:

Bào chữa theo hướng vô tội

Trường hợp này, Luật sư cần phân tích để làm rõ những căn cứ pháp lý chứng minh bị cáo không có tội theo các mặt cấu thành của tội phạm như:

1. Bị cáo không thực hiện hành vi phạm tội (dựa trên những chứng cứ về thời gian, địa điểm phạm tội, dấu vết trên thân thể, chứng cứ ngoại phạm…);

2. Bị cáo thực hiện hành vi nhưng hành vi đó không cấu thành tội phạm (ví dụ: hành vi không có mối quan hệ nhân quả với hậu quả, hậu quả xảy ra chưa đến mức phải truy cứu TNHS, bị cáo thực hiện hành vi trong trường hợp phòng vệ chính đáng, tình thế cấp thiết hoặc sự kiện bất ngờ…);

3. Các chứng cứ trong hồ sơ vụ án không đủ để chứng minh hành vi phạm tội.

Ở trường hợp này, Luật sư cố gắng khai thác các chứng cứ được thu thập qua việc tương trợ tư pháp, ủy thác tư pháp, các tài liệu hợp thức hóa lãnh sự. Hoặc những chứng cứ bắt buộc phải được thu thập qua việc tương trợ tư pháp nhưng cơ quan tố tụng không thu thập hoặc thu thập không được nên không có cơ sở xác định hành vi phạm tội.

Bào chữa theo hướng chuyển sang tội danh nhẹ hơn

Trường hợp này, Luật sư cần dựa vào cấu thành tội phạm của tội nhẹ hơn để từ đó phân tích, lập luận nhằm thuyết phục HĐXX. Việc bào chữa cho bị cáo theo hướng này thường gặp đối với những nhóm tội mà các tội danh trong nhóm tội đó có cấu thành tội phạm gần giống nhau.

Ví dụ: Tội “Giết người” và tội “Giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh”; tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” và tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”, tội “Hiếp dâm” và tội “Hiếp dâm trẻ em”…

Tùy từng vụ án cụ thể mà Luật sư có thể phân tích trạng thái tâm lý, ý thức chủ quan của bị cáo hay độ tuổi của người bị hại… nhằm làm rõ bị cáo phạm tội nhẹ hơn so với tội mà bản cáo trạng truy tố. Trong những trường hợp giáp ranh giữa các tội danh, yếu tố lỗi của bị cáo là vấn đề rất quan trọng cần được Luật sư làm sáng tỏ để đề xuất chuyển sang tội danh nhẹ hơn cho khách hàng. Tuy nhiên, lỗi là một trong những yếu tố thuộc về mặt chủ quan của tội phạm và được thể hiện ra bằng các hành vi khách quan của tội phạm và cần được Luật sư chỉ ra một cách cụ thể qua các tình tiết thuộc mặt khách quan. Nếu chỉ khẳng định bị cáo không có ý định phạm tội A (nặng hơn) mà chỉ có ý định phạm tội B (nhẹ hơn) mà không chỉ ra được các căn cứ cụ thể thì bài bào chữa không có sức thuyết phục và hiệu quả bào chữa không đạt được. Cần chú ý chỉ bảo vệ theo hướng chuyển tội danh khi có đủ các căn cứ một cách rõ ràng ở cả chủ quan và khách quan để tránh tình trạng VKS đưa ra quan điểm truy tố ở một tội nặng hơn.

Bào chữa theo hướng giảm nhẹ TNHS

Trường hợp này, Luật sư cần chú ý đưa ra những tình tiết giảm nhẹ TNHS theo quy định tại BLHS, cần áp dụng đối với bị cáo cũng như các tình tiết bị cáo được hưởng theo chính sách pháp luật của Nhà nước. Đối với những tình tiết bất lợi cho khách hàng, Luật sư cần phân tích, đánh giá theo hướng làm giảm nhẹ trách nhiệm cho khách hàng, làm rõ sự mâu thuẫn của các tình tiết đó, các nguyên nhân khách quan dẫn đến hoặc do lỗi của người bị hại. Để bào chữa cho bị cáo theo hướng giảm mức bồi thường thiệt hại, Luật sư cần phân tích, đánh giá các chứng cứ để khẳng định mức thiệt hại xảy ra thấp hơn so với yêu cầu đòi bồi thường thiệt hại của người bị hại hoặc gia đình họ, điều kiện kinh tế của bị cáo gặp nhiều khó khăn xin được giảm mức bồi thường thiệt hại.

Khi bào chữa theo hướng giảm nhẹ, Luật sư cần chú ý các tình tiết liên quan đến động cơ phạm tội, thái độ ăn năn của bị cáo, nhận thức hạn chế của bị cáo qua đó đánh giá mức nguy hiểm cho xã hội. Với người phạm tội là người nước ngoài, Luật sư cần nghiên cứu các Hiệp định, các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia, khai thác theo hướng ngoại giao vì có những hành vi ở Việt Nam được coi là có tội nhưng ở nước ngoài thì lại không bị truy cứu TNHS. Có những tội danh ở Việt Nam phải chịu khung hình phạt rất nặng nhưng ở nước ngoài lại nhẹ hơn, chẳng hạn như khung hình phạt tử hình, rất nhiều quốc gia đã bỏ hình phạt này ở hầu hết các tội danh.

Bào chữa theo hướng yêu cầu điều tra bổ sung

Trường hợp này, Luật sư cần chú ý phân tích các tài liệu chứng cứ để làm rõ trong hồ sơ vụ án còn thiếu những tài liệu quan trọng không thể bổ sung tại phiên tòa được hoặc nội dung những tài liệu quan trọng chưa chính xác. Ví dụ, Đối với vụ án về tội “Giết người”, Luật sư có thể phân tích để chứng minh kết luận giám định về nguyên nhân chết người… chưa chính xác hoặc thiếu kết luận giám định của cơ quan có thẩm quyền.