[TƯ VẤN LUẬT DÂN SỰ] Kỹ năng của luật sư khi tiếp xúc, trao đổi với khách hàng về yêu cầu, phạm vi khởi kiện của khách hàng và thời hiệu khởi kiện tranh chấp hợp đồng tín dụng, hợp đồng bảo đảm

Trên cơ sở xem xét tình tiết vụ việc và bản chất tranh chấp, khi  tư vấn cho khách hàng khởi kiện tranh chấp, Luật sư cần lưu ý khách hàng lựa chọn phạm vi khởi kiện riêng về tranh chấp hợp đồng tín dụng, hợp đồng bảo đảm hoặc khởi kiện đồng thời cả tranh chấp hợp đồng tín dụng và tranh chấp hợp đồng bảo đảm. Với ví dụ 1, vi phạm của khách hàng vay vốn là vi phạm nghĩa vụ trả nợ làm phát sinh tranh chấp về hợp đồng tín dụng. Mặc dù sau đó, bên bảo đảm không hợp tác để bàn giao tài sản thế chấp cho ngân hàng xử lý thu hồi nợ, nhưng các tranh chấp về hợp đồng bảo đảm không phải là tranh chấp gốc mà chỉ là tranh chấp phái sinh từ tranh chấp hợp đồng tín dụng. Do vậy, theo Điều 4 BLTTDS 2015, Luật sư cần tư vấn cho Ngân hàng Đ khởi kiện ông H và bà T ra Tòa án về hành vi vi phạm nghĩa vụ trả nợ được quy định trong hợp đồng tín dụng; người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là ông K và bà B.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 5 BLTTDS 2015, Luật sư cần trao đổi với khách hàng về yêu cầu khởi kiện của họ, đồng thời đánh giá các thông tin, tài liệu liên quan để xác định rõ những thiệt hại xảy ra hoặc quyền và lợi ích của khách hàng bị vi phạm. Đối với bên vay vốn, quyền và lợi ích bị vi phạm có thể là bị thu thừa tiền lãi, bị áp lãi suất cao không đúng quy định, bị thiệt hại do bên cho vay không giải ngân, giải ngân thiếu hoặc không đúng thời hạn, bị thu hồi vốn vay trước hạn. Đối với bên cho vay, quyền và lợi ích bị vi phạm là việc thu hồi được nợ gốc và lãi cho vay và thiệt hại xảy ra thường là mất vốn.

Trong vụ án tại ví dụ 1, hành vi vi phạm nghĩa vụ trả nợ của bên vay đã xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của ngân hàng. Do vậy, Ngân hàng Đ cần khởi kiện cả hai quan hệ pháp luật về hợp đồng tín dụng và hợp đồng bảo đảm. Yêu cầu khởi kiện buộc ông H và bà T phải trả đủ nợ gốc và lãi vay cho ngân hàng, đồng thời, để bảo đảm khả năng thu hồi được nợ khi bên vay không có khả năng trả nợ, ngân hàng yêu cầu khởi kiện buộc các bên bảo đảm phải có nghĩa vụ trả thay cho bên vay vốn hoặc phát mại tài sản bảo đảm để thu hồi nợ theo nghĩa vụ bảo đảm của từng hợp đồng bảo đảm tương ứng với hợp đồng tín dụng.

Luật sư cần lưu ý với khách hàng về điều kiện áp dụng thời hiệu khởi kiện theo quy định tại Điều 184, 185 BLTTDS 2015. Việc trao đổi với khách hàng về vấn đề này là cần thiết để khách hàng biết rõ tình trạng vấn đề, biết rõ lợi thế cũng như bất lợi của mình nếu tiếp tục tham gia tranh chấp và yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp và quyết định đến việc tư vấn phạm vi khởi kiện – yếu tố tác động trực tiếp đến phạm vi xét xử của Tòa án.

Đối với các hợp đồng tín dụng, việc hết thời hiệu khởi kiện tranh chấp hợp đồng tín dụng ít xảy ra trong thực tế. Tuy nhiên, ngay cả trong trường hợp đủ điều kiện xem xét thời hiệu khởi kiện và xác định thời hiệu khởi kiện đã hết, Luật sư cũng cần phải lưu ý.

Tranh chấp hợp đồng bảo đảm xảy ra độc lập khi hợp đồng tín dụng được thực hiện đầy đủ, nhưng bên bảo đảm là bên thứ ba lại có hành vi vi phạm hợp đồng bảo đảm, như: tự ý chuyển nhượng tài sản bảo đảm, hủy hoại tài sản bảo đảm, làm tài sản bảo đảm bị giảm sút về giá trị. Đối với một khoản vay trung và dài hạn, nếu bên cho vay không sát sao trong kiểm tra tài sản bảo đảm, không kiên quyết xử lý những hành vi vi phạm hợp đồng bảo đảm thì có thể để việc vi phạm diễn ra trong một thời gian dài, vượt quá hai năm tính từ khi phát hiện hành vi vi phạm, có thể dẫn đến hết thời hiệu khởi kiện.

Khi trao đổi với khách hàng, trong trường hợp Luật sư xác định được đủ cơ sở về thời hiệu khởi kiện đã hết, Luật sư cần cân nhắc đối với việc đưa ra yêu cầu khởi kiện, tư vấn cho khách hàng thu thập các chứng cứ để chứng minh thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện, bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện theo quy định của BLDS (Điều 161, 162 BLDS 2005, Điều 156, 157 BLDS 2015) hoặc chuyển hóa quan hệ pháp luật khi đủ điều kiện để chuyển hóa quan hệ pháp luật tranh chấp.