[TƯ VẤN LUẬT THỪA KẾ] Kỹ năng nghiên cứu hồ sơ của luật sư chuẩn bị cho việc tham gia phiên tòa sơ thẩm trong tranh chấp thừa kế

Nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế là tổng hợp các hoạt động đọc, phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, đánh giá các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án của Luật sư, từ đó đưa ra kết luận về các vấn đề về tố tụng và nội dung của vụ án. Nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế có mối quan hệ chặt chẽ với hoạt động thu thập và cung cấp chứng cứ trước đó. Dù bảo vệ quyền lợi cho nguyên đơn, bị đơn hay người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, Luật sư cũng cần phải nắm vững nguyên tắc nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế một cách toàn diện. Nguyên tắc này đòi hỏi phải nghiên cứu tất cả các tài liệu,chứng cứ     có trong hồ sơ vụ án, không được bỏ sót bất kỳ tài liệu, chứng cứ nào. Tuy nhiên, Luật sư nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế cần đặc biệt quan tâm đến quyền lợi của khách hàng, đặc biệt là những lợi thế của khách hàng, các căn cứ của yêu cầu, phản bác yêu cầu của khách hàng và các căn cứ do các đương sự khác trong vụ án đưa ra.

Về phương pháp nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế, Luật sư thực hiện theo phương pháp nghiên cứu hồ sơ vụ án dân sự nói chung và đặc thù của vụ án thừa kế. Theo đó, việc nghiên cứu bắt đầu từ đơn khởi kiện, các bản tự khai, biên bản lấy lời khai, biên bản đối chất, biên bản hòa giải và các tài liệu, chứng cứ khác do những người tham gia tố tụng cung cấp, Tòa án thu thập.

Về các nội dung nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế cũng giống như nghiên cứu các hồ sơ vụ án khác, bao gồm các vấn đề về tố tụng và nội dung của vụ án. Song, Luật sư chú ý đến đặc thù của vụ án thừa kế để từ đó tiến hành nghiên cứu các vấn đề khác như: nguyên nhân dẫn đến tranh chấp, tính chất, mức độ của tranh chấp; hoàn cảnh, điều kiện của từng đương sự trong vụ án; tâm tư, nguyện vọng của từng đương sự, đặc biệt trong vụ án có đương sự thuộc nhóm người yếu thế như trẻ em, người già, phụ nữ, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi. Từ đó Luật sư mới có thể hiểu được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn về bối cảnh của từng vụ án.

Các vấn đề về tố tụng và nội dung trong vụ án thừa kế có mối quan hệ chặt chẽ. Tuy nhiên, để bảo đảm tính logíc, khoa học trong việc nghiên cứu, trước hết Luật sư nghiên cứu và đưa ra kết luận các vấn đề về tố tụng trong vụ án thừa kế. Việc nghiên cứu bắt đầu từ nghiên cứu về quyền khởi kiện vụ án thừa kế của nguyên đơn, thẩm quyền của Tòa án (theo vụ việc, theo cấp và theo lãnh thổ), thời hiệu khởi kiện vụ án thừa kế, sau đó đến nghiên cứu các vấn đề khác như đương sự, trình tự, thủ tục thu thập chứng cứ, hòa giải của Tòa án… Xác định vấn đề tố tụng nào để nghiên cứu trước có ý nghĩa quan trọng trong hoạt động nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế của Luật sư.

Ví dụ 4:

Năm 1981, ông Nguyễn Văn Khải kết hôn với bà Trần Phương Nhu, có 1 con chung là Nguyễn Tuấn Khang, sinh năm 1988. Năm 1995, ông Khải và bà Nhu ly hôn (Bản án số 40/LHST ngày 24/3/1995 của TAND quận N). Năm 1996, ông Khải sống với bà Lê Kim Phụng, có làm lễ cưới nhưng không đăng ký kết hôn, có 1 con chung là chị Nguyễn Thị Kim Châu, sinh năm 1999. Năm 2000, mẹ ông Khải xuất cảnh ra nước ngoài và có để lại căn nhà ở phố T cho hai anh em ông Khải. Ông Khải được chia 40 lượng vàng SJC từ việc bán nhà. Năm 2003, bà Phụng làm đơn yêu cầu ly hôn với ông Khải, sau đó rút đơn. Trong thời gian này, ông Khải về sống với bà Nhu tại nhà ở phố K, phường 7, quận N, thành phố H có nguồn gốc của bố mẹ bà Nhu là cụ Lê Thị Lan (chết năm 2000) và cụ Trần Văn Ba (chết năm 2002). Cụ Lan và cụ Ba sinh được 3 người con là bà Trần Thị Nhu, ông Trần Bá Hoàng và bà Trần Phương Loan. Năm 2004, cháu Châu bị bệnh chết. Năm 2005, ông Khải bị bệnh và đến ngày 10/12/2005 ông Khải chết. Theo yêu cầu của ông Khải, ngày 02/12/2005, bà Phụng làm đơn ngăn chặn không cho bà Nhu làm đăng ký quyền sở hữu đối với căn nhà ở phố K, phường 7, quận N, có dấu lăn tay của ông Khải và có hai người chứng kiến là ông Bảo Nghĩa, bà Bùi Thị Kim Vân. Ngày 10/7/2016, bà Phụng khởi kiện yêu cầu Tòa án xác định căn nhà ở phố K, phường 7, quận N là tài sản của ông Khải, chia thừa kế căn nhà đó cho bà được hưởng 50% giá trị căn nhà.

Nghiên cứu hồ sơ vụ án với các tình tiết trên, Luật sư phải xác định được bà Phụng không có quyền khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế của ông Khải, bởi lẽ giữa bà Phụng và ông Khải không tồn tại quan hệ hôn nhân hợp pháp. Khi đã xác định được chính xác bà Phụng không có quyền khởi kiện vụ án thừa kế, về logíc việc nghiên cứu các vấn đề khác của vụ án thừa kế này là không cần thiết.

Thời hiệu khởi kiện về thừa kế là vấn đề phức tạp. Nghiên cứu vấn đề này sẽ liên quan đến thời điểm mở thừa kế, thời điểm nguyên đơn nộp đơn khởi kiện và một số vấn đề khác. Luật sư lưu ý các quy định mới của BLDS 2015 về thời hiệu khởi kiện vụ án thừa kế đối chiếu với các tình tiết trong vụ án để kết luận còn hay hết thời hiệu khởi kiện. Đồng thời cũng cần lưu ý áp dụng quy định tại điều khoản chuyển tiếp của BLDS 2015. Trường hợp thời hiệu khởi kiện đã hết, Luật sư nghiên cứu các vấn đề khác liên quan đến thời hiệu khởi kiện được quy định trong BLDS, cụ thể là:

  • Có sự kiện pháp lý về thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện theo quy định của BLDS không? Tài liệu, chứng cứ nào phản ánh vấn đề này?
  • Có tài liệu, chứng cứ nào trong hồ sơ vụ án phản ánh sự kiện pháp lý về bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện theo quy định BLDS không?

Nghiên cứu đầy đủ các vấn đề trên Luật sư mới có thể kết luận còn hay hết thời hiệu khởi kiện về thừa kế.

Nghiên cứu chứng cứ liên quan đến vấn đề tố tụng, Luật sư xác định tính hợp pháp của chứng cứ. Đặc biệt, Luật sư chú ý nghiên cứu kỹ trình tự, thủ tục Tòa án áp dụng các biện pháp thu thập chứng cứ, từ đó xác định Tòa án có thực hiện đúng theo quy định của pháp luật không. Các biện pháp thu thập chứng cứ mà Tòa án được thực hiện theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự bao gồm: Lấy lời khai của đương sự, người làm chứng; đối chất giữa các đương sự với nhau, giữa các đương sự với người làm chứng; trưng cầu giám định; quyết định định giá tài sản, thẩm định giá tài sản; xem xét, thẩm định tại chỗ; ủy thác thu thập, xác minh tài liệu, chứng cứ; yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức cung cấp tài liệu đọc được, nghe được, nhìn được hoặc hiện vật khác liên quan đến việc giải quyết vụ việc dân sự. Ví dụ, trường hợp di sản thừa kế mà các bên tranh chấp là cây cảnh, đồ cổ… thì Luật sư cần nghiên cứu kỹ về thành phần Hội đồng định giá để từ đó kết luận việc định giá có bảo đảm đúng giá trị thực của tài sản tranh chấp không? Cây cảnh, đồ cổ… là những tài sản không có khung giá, thậm chí là tài sản vô giá. Vì vậy, khi định giá gặp khá nhiều khó khăn. Để việc định giá những tài sản có tính đặc thù này, thì thành phần Hội đồng định giá phải có đại diện các cơ quan, tổ chức có chuyên môn như: đại diện Hội sinh vật cảnh, cơ quan tài chính tham gia thành viên Hội đồng định giá khi định giá cây cảnh; đại diện cơ quan bảo tàng hoặc khảo cổ tham gia Hội đồng định giá khi định giá đồ cổ…

Kết quả của nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế về các vấn đề tố tụng là Luật sư rút ra được các kết luận chính xác về từng vấn đề: quyền khởi kiện vụ án thừa kế của nguyên đơn; thẩm quyền theo loại việc, theo cấp, theo lãnh thổ của Tòa án; đương sự; thời hiệu khởi kiện; trình tự, thủ tục thu thập chứng cứ; trình tự, thủ tục thực hiện hoạt động hòa giải; căn cứ và trình tự, thủ tục áp dụng, thay đổi, bổ sung, hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời (nếu có)…

Nghiên cứu xong và có kết luận các vấn đề về tố tụng, Luật sư tiếp tục tiến hành nghiên cứu các vấn đề về nội dung của vụ án thừa kế. Việc nghiên cứu các vấn đề về nội dung trong vụ án thừa kế chính là nghiên cứu các vấn đề cần phải giải quyết của vụ án. Hoạt động này được thực hiện bắt đầu từ nghiên cứu yêu cầu của các đương sự. Đương sự có thể thay đổi, bổ sung, rút một phần yêu cầu trong quá trình giải quyết vụ án. Vì vậy, Luật sư nghiên cứu các tài liệu khác như bản tự khai, biên bản lấy lời khai, biên bản đối chất, biên bản hòa giải… để xác định yêu cầu cuối cùng của đương sự. Kết quả của việc nghiên cứu yêu cầu của đương sự trong vụ án thừa kế là Luật sư phải xác định được chính xác từng loại yêu cầu và thủ tục thực hiện các yêu cầu đó có đúng pháp luật không?

Sau khi nghiên cứu yêu cầu của đương sự, Luật sư tiếp tục nghiên cứu các vấn đề cần chứng minh trong vụ án thừa kế. Việc nghiên cứu các vấn đề cần chứng minh gắn liền với hoạt động nghiên cứu và đánh giá chứng cứ. Khi nghiên cứu và đánh giá chứng cứ, Luật sư nghiên cứu và đánh giá cả về hình thức và nội dung của chứng cứ. Trước hết, Luật sư nghiên cứu về người để lại di sản thừa kế, người thừa kế, thời điểm mở thừa kế. Để kết luận được chính xác về vấn đề này, Luật sư nghiên cứu các nguồn chứng cứ trong đó chứa đựng các chứng cứ chứng minh về người để lại di sản thừa kế, người thừa kế, thời điểm mở thừa kế như: hộ khẩu gia đình, giấy khai sinh, giấy chứng tử, quyết định tuyên bố một người đã chết của Tòa án có hiệu lực pháp luật, bản khai lý lịch, lời khai của các đương sự, người làm chứng; quyết định công nhận việc nuôi con nuôi, di chúc và các nguồn chứng cứ khác. Sau đó, Luật sư tiếp tục nghiên cứu về di sản thừa kế. Để xác định tài sản mà các bên tranh chấp có thuộc sở hữu của người để lại di sản thừa kế không, Luật sư cần phân biệt đó là động sản hay bất động sản. Nếu tài sản là động sản phải đăng ký quyền sở hữu và bất động sản, Luật sư nghiên cứu các chứng cứ chứng minh tài sản đó có phải là di sản thừa kế không. Các chứng cứ này có thể chứa đựng trong các nguồn chứng cứ khác nhau: các tài liệu đọc được như giấy

chứng nhận quyền sở hữu nhà ở, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, hợp đồng, các giấy tờ về quá trình thực hiện hợp đồng…; các tài liệu nghe được, nhìn được (băng ghi âm, ghi hình); vật chứng; lời khai của các bên đương sự, lời khai của người làm chứng… Nếu là bất động sản không có các giấy tờ hợp lệ chứng minh quyền sở hữu, quyền sử dụng, Luật sư nghiên cứu các tài liệu chứng cứ về nguồn gốc tài sản. Khi xác định được di sản thừa kế là nhà, đất và khách hàng yêu cầu được hưởng di sản thừa kế bằng hiện vật, Luật sư cần nghiên cứu về diện tích, kích thước, đặc điểm, các mặt tiếp giáp… Ngoài ra, Luật sư nghiên cứu các tài liệu, chứng cứ phản ánh sự biến động của di sản thừa kế từ thời điểm mở thừa kế đến thời điểm tranh chấp; nghĩa vụ tài sản của người để lại di sản thừa kế; di tặng; phần di sản nào được người lập di chúc định đoạt dùng vào việc thờ cúng… Kết quả của việc nghiên cứu về di sản thừa kế là Luật sư phải xác định được chính xác phạm vi của di sản chia thừa kế.

Nếu trong hồ sơ vụ án có yêu cầu chia thừa kế theo di chúc, Luật sư nghiên cứu cả về hình thức và nội dung của từng di chúc. Đối chiếu với quy định của BLDS về từng loại di chúc, sau đó rút ra kết luận về tính hợp pháp của di chúc. Về nội dung của di chúc, Luật sư nghiên cứu kỹ từng từ ngữ thể hiện trong di chúc để xác định đúng ý chí đích thực của người để lại di sản từ đó có các đề xuất chính xác với Tòa án.

Ngoài việc nghiên cứu các vấn đề trên, tùy thuộc vào từng vụ án thừa kế cụ thể, Luật sư nghiên cứu các vấn đề cần giải quyết khác trong vụ án. Ví dụ, nghiên cứu về điều kiện hạn chế phân chia di sản theo quy định của BLDS và Luật HN&GĐ, nghiên cứu để xác định về công sức quản lý, duy trì di sản thừa kế, điều kiện về chỗ ở của từng người thừa kế…

Một trong những nội dung không thể thiếu được đối với việc nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế là nghiên cứu luật nội dung áp dụng để giải quyết vụ án thừa kế. Các tình tiết trong vụ án thừa kế là cơ sở để Luật sư nghiên cứu và xác định luật nội dung áp dụng. Luật sư

nghiên cứu xác định cụ thể điểm, khoản, điều, văn bản pháp luật nào, được ban hành thời gian nào? Về mặt nguyên tắc, cần nghiên cứu tất cả các vấn đề về tố tụng và nội dung của vụ án thừa kế, song Luật sư nên xác định các bên đương sự trong vụ án thừa kế đang tranh chấp những vấn đề gì để tập trung nghiên cứu. Ví dụ, khi bảo vệ quyền lợi cho nguyên đơn có yêu cầu chia thừa kế theo pháp luật, bị đơn có ý kiến phản bác thời hiệu khởi kiện vụ án thừa kế đã hết, vì vậy bị đơn đề nghị Tòa án đình chỉ việc giải quyết vụ án. Trong trường hợp này, ngoài việc nghiên cứu các vấn đề khác, Luật sư tập trung nghiên cứu vấn đề thời hiệu khởi kiện, cụ thể là tập trung nghiên cứu về thời điểm mở thừa kế để xác định chính xác còn thời hiệu khởi kiện về thừa kế hay không, từ đó trao đổi với khách hàng và tư vấn cho họ các phương án giải quyết khác nhau. Hoặc, trong vụ án thừa kế các bên chỉ tranh chấp về phương thức chia di sản bằng giá trị hay hiện vật, bên nguyên đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan yêu cầu được chia phần di sản thừa kế bằng hiện vật (như yêu cầu được chia nhà, đất), bị đơn không đồng ý chia hiện vật cho nguyên đơn mà chỉ đồng ý thanh toán bằng giá trị phần di sản nguyên đơn được hưởng. Trong trường hợp này, Luật sư tập trung vào nghiên cứu đặc điểm, kích thước, các mặt tiếp giáp… của di sản thừa kế và điều kiện, hoàn cảnh sống của từng nguyên đơn, bị đơn.

Nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế là việc nghiên cứu các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án. Hoạt động này không tách rời với việc đánh giá các chứng cứ có trong hồ sơ vụ án. Khi nghiên cứu, đánh giá chứng cứ, Luật sư có phương pháp nghiên cứu từng chứng cứ để xác định giá trị chứng minh của từng chứng cứ và nghiên cứu tổng hợp chứng cứ (đặt các chứng cứ trong mối liên hệ so sánh, đối chiếu với nhau). Sản phẩm hoạt động nghiên cứu hồ sơ vụ án thừa kế của Luật sư là bản ghi chép kết quả nghiên cứu hồ sơ. Trong bản ghi chép này, Luật sư lập theo các nội dung sau: thông tin về vụ án (đương sự, yêu cầu của các đương sự; quan hệ pháp luật tranh chấp); kết luận về từng vấn đề về tố tụng (số bút lục); kết luận về từng vấn đề về nội dung của vụ án (số bút lục); giải pháp cụ thể Luật sư đề ra sau khi nghiên cứu hồ sơ (yêu cầu Tòa án đình chỉ, tạm đình chỉ giải quyết vụ án; thu thập, cung cấp, bổ sung chứng cứ…). Nội dung bản kết quả nghiên cứu hồ sơ có mối liên hệ chặt chẽ với việc xây dựng phương án hỏi, soạn thảo dự thảo bản luận cứ bảo vệ quyền lợi cho khách hàng, chuẩn bị cho việc tham gia phiên tòa sơ thẩm dân sự. Chính vì vậy, việc nghiên cứu tốt hồ sơ vụ án thừa kế tạo tiền đề để Luật sư tham gia phiên tòa sơ thẩm dân sự đạt kết quả tốt hơn.

 

Để được tư vấn chi tiết từ luật sư của Luật 3 Chung

Vui lòng liên hệ số hotline 085.200.8585

Hoặc liên hệ qua email: luatsu@luat3chung.vn

Bài viết liên quan