[TƯ VẤN LUẬT HÌNH SỰ] Kỹ năng luật sư tư vấn trong quá trình điều tra

Tư vấn cho khách hàng khi hỏi cung:

Khoản 1 Điều 73 BLTTHS năm 2015 quy định: Người bào chữa có quyền có mặt khi gặp, hỏi người bị buộc tội; Khi lấy lời khai của người bị bắt, bị tạm giữ, khi hỏi cung bị can và nếu người có thẩm quyền tiến hành lấy lời khai, hỏi cung đồng ý thì được hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can. Để làm tốt việc này, Luật sư phải thường xuyên giữ liên lạc với Điều tra viên, nắm bắt được lịch và kế hoạch hỏi cung để tham gia buổi hỏi cung cho có kết quả, chuẩn bị kế hoạch hỏi chu đáo, cẩn thận. Theo quy định của BLTTHS thì trước khi hỏi cung, lấy lời khai, Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải thông báo trước cho Luật sư để Luật sư tham gia. Qua buổi hỏi cung đó, Luật sư sẽ nắm bắt được nhiều vấn đề liên quan đến vụ án (ý đồ xét hỏi của CQĐT, cách thức trả lời của khách hàng, những ẩn khuất hoặc những điều còn chưa rõ của vụ án…), từ đó có thể đưa ra những tư vấn hợp lý cho khách hàng của mình.

Ví dụ :

Trong vụ án mà khách hàng là đối tượng bị bắt quả tang, đối tượng ra đầu thú, tự thú… Luật sư sẽ đặt câu hỏi làm rõ vai trò của khách hàng trong những vụ án đó (bị lôi kéo, rủ rê, hay bị xúi giục hoặc bị cưỡng ép phải thực hiện hành vi phạm tội…). Khi tham gia cuộc hỏi cung, ngoài việc làm sáng rõ mọi vấn đề, những câu hỏi của Luật sư còn phải giúp khách hàng giảm nhẹ được TNHS.

Đối với những vụ án mà việc khởi tố vụ án, khởi tố bị can và xác định chính xác khung, khoản trong điều luật hoàn toàn phụ thuộc vào định lượng tài sản do khách hàng khi thực hiện hành vi phạm tội đã gây ra hậu quả đó (như các vụ án thuộc chương Các tội xâm phạm sở hữu…) hoặc phải xác định về trọng lượng, tiến hành giám định để xác định chính xác tên, chủng loại của loại hàng mà khách hàng có hành vi mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sản xuất… (thuộc chương Các tội phạm về ma túy…) đòi hỏi việc Luật sư tư vấn về cách thức khai báo là hết sức quan trọng, định hướng cho khách hàng khai về giá trị của hàng hóa; Tư vấn để khách hàng có yêu cầu giám định làm rõ về mặt hàng đó hoặc làm rõ ý thức chủ quan của khách hàng khi họ thực hiện hành vi đang bị coi là tội phạm. Tất cả những tư vấn này được thể hiện qua việc đặt câu hỏi và định hướng trả lời bằng việc thiết lập câu hỏi cho khách hàng…

Ví dụ :

Trong một vụ án hình sự đang ở giai đoạn điều tra, khách hàng bị khởi tố về tội “lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản” theo Điều 355 BLHS năm 2015. Bằng những thông tin do gia đình khách hàng cung cấp, cùng với việc tự tìm hiểu thông qua nghiên cứu các chứng cứ, tài liệu do CQĐT thu thập, Luật sư thấy rằng: Khách hàng là một người được ngân hàng tin cậy, ký hợp đồng giao nhiệm vụ thu lãi của các đối tượng vay tiền của ngân hàng. Thay bằng việc chỉ được thu tiền lãi hàng tháng, khách hàng thu cả gốc và đã không trả lại cho ngân hàng cả tiền lãi lẫn tiền gốc. Đến khi phát hiện ra sự việc, ngân hàng có yêu cầu người được giao nhiệm vụ phải nộp lại ngay khoản tiền gốc và lãi đã thu được của các đối tượng vay, nhưng khách hàng đã không còn tiền để nộp. Ngân hàng đã báo CQĐT về sự việc trên. Khách hàng đã bị bắt, khởi tố bị can về tội như trên và tạm giam 04 tháng để tiến hành điều tra. Trong cuộc hỏi cung, khi Luật sư được tham gia hỏi cùng Điều tra viên, Luật sư phải chuẩn bị kế hoạch hỏi thật chu đáo, làm sao khi Luật sư đặt câu hỏi với khách hàng phải bao hàm được toàn diện vụ án và định hướng cho khách hàng biết cách khai báo đúng và tự bảo vệ mình một cách tốt nhất. Cụ thể: Lý do gì khách hàng thu cả tiền gốc của những người vay; Quy trình về việc thu và nộp lại như thế nào; Do trở ngại khách quan gì mà khách hàng chưa mang tiền đến nộp (trong khi ngân hàng giao nhiệm vụ theo quý, theo năm…); Số tiền thu đó hiện nay ở đâu?… Để chứng minh khách hàng không trốn, không có ý thức chiếm đoạt, việc người vay nộp cả gốc là tự nguyện.

Luật sư cần tư vấn cho khách hàng phải đọc lại biên bản hỏi cung cẩn thận, xem xét từng câu chữ, chỗ nào không đồng ý phải có ý kiến ngay với Điều tra viên tiến hành hỏi cung đề nghị sửa lại, viết lại cho đúng ý, chỗ nào trống phải gạch chéo. Biên bản hỏi cung phải đầy đủ chữ ký của những người tham gia buổi hỏi cung đó. Luật sư cần tư vấn cho khách hàng ký vào từng trang biên bản và phải ký sát vào chữ cuối cùng của dòng cuối cùng của từng trang biên bản đó. Ngoài ra, đối với bị can là người chưa thành niên, người có nhược điểm về thể chất và tâm thần thì biên bản hỏi cung phải có chữ ký của người giám hộ và họ phải ký vào từng trang biên bản, lưu ý ký vào dòng cuối cùng của trang cuối cùng trong biên bản hỏi cung.

TV cho khách hàng khi lấy lời khai:

Luật sư tham gia bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng cho bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền, lợi ích liên quan đến vụ án, khi Điều tra viên tiến hành triệu tập những người này để lấy lời khai liên quan đến vụ án, Luật sư cần tham gia cuộc lấy lời khai đó hoặc có tư vấn trước cho họ để định hướng việc khai báo đúng đắn, đầy đủ, bảo vệ được quyền và lợi ích cao nhất cho họ.

Đối với người bị hại cũng như người đại diện hợp pháp của người bị hại, Luật sư tư vấn cho họ khai báo về những thiệt hại thực tế đã xảy ra đối với họ, sự mất mát, tổn hại đến toàn thể gia đình, con cái, bố mẹ già yếu, bản thân người bị hại đang rất suy sụp, những chi phí hợp lý liên quan đến việc mai táng nạn nhân… đối với những vụ án mà người bị hại chết; đối với những vụ án khác thì tập trung khai báo về diễn biến của hành vi phạm tội, những thiệt hại xảy ra về nhân thân (bị đánh, bị chém, bị thương tích…), hóa đơn, chứng từ chữa trị thương tích, thiệt hại về tài sản (mất tài sản, hư hỏng tài sản…). Đối với những vụ án khởi tố theo yêu cầu của người bị hại, Luật sư cần tư vấn cụ thể, rõ ràng. Trong trường hợp thấy không cần thiết thì sẽ rút đơn yêu cầu khởi tố, tuy nhiên cần chú ý rằng khi đã rút yêu cầu thì vụ án sẽ đình chỉ và bản thân người yêu cầu sẽ không được yêu cầu lại nữa, nếu việc rút đơn là hoàn toàn tự nguyện. Chính vì vậy, Luật sư cần cân nhắc trước khi tư vấn với khách hàng của mình.

Trong trường hợp tư vấn khai báo cho những người là nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, Luật sư bảo vệ cần tư vấn cho khách hàng khai báo nhằm làm rõ những thiệt hại, tổn thất về tài sản, sức khỏe liên quan đến họ trong vụ án. Nếu họ biết những tình tiết, sự kiện của vụ án thì phải khai báo thành khẩn và trung thực.