[TƯ VẤN LUẬT HÌNH SỰ] Kỹ năng tiếp xúc, trao đổi với khách hàng

Đặc điểm khách hàng trong các vụ án về xâm phạm sở hữu:

Khách hàng trong các vụ án hình sự nói chung cũng như vụ án về các tội xâm phạm sở hữu nói riêng có thể là những người tham gia  tố tụng như bị can, bị cáo, bị hại, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan… hoặc là người thân của họ, cụ thể ở đây là những người đại diện hợp pháp của họ theo các quy định của pháp luật. Trong những vụ án về các tội xâm phạm sở hữu, khách hàng thường sẽ có những đặc điểm đặc thù so với khách hàng trong các loại vụ án hình sự khác. Cụ thể:

– Về độ tuổi: Nếu khách hàng là bị can, bị cáo thì họ thường ở độ tuổi tương đối trẻ, có nhiều trường hợp vẫn còn ở độ tuổi vị thành niên, trong nhiều trường hợp nếu họ trực tiếp đến gặp Luật sư thì sẽ có bố mẹ hoặc những người thân khác đi cùng.

– Về nhận thức: Họ thường là những người có trình độ học vấn thấp và đặc biệt về nhận thức pháp luật không cao, khi làm việc với Luật sư họ thường không đặt ra nhiều yêu cầu cũng như đòi hỏi với Luật sư.

– Về nhân thân: Những người phạm tội về sở hữu thường có nhân thân và quan hệ xã hội rất phức tạp. Họ thường hay mắc vào những tệ nạn xã hội, đặc biệt là tệ nạn cờ bạc và ma túy. Trong những năm gần đây, theo thống kê của TANDTC thì có khoảng 50% số người phạm tội về xâm phạm sở hữu là người nghiện ma túy. Gia đình của các bị can, bị cáo trong nhóm tội danh này thường không hạnh phúc, không được chăm lo và giáo dục đầy đủ, hay tập trung ở các tội danh như: tội cướp tài sản, tội cướp giật tài sản, tội trộm cắp tài sản…

– Về tính cách: Vì trình độ học vấn không cao, nên những khách hàng này hay bị thiếu tự tin khi gặp Luật sư, ngoài ra họ rất dễ bị dao động lập trường, dao động bởi những ý kiến trái chiều. Khi gặp Luật sư thì có thể đồng ý với các lời tư vấn của Luật sư, nhưng khi về thì họ rất có thể lại thay đổi bởi những lời tư vấn của người khác.

– Về kinh tế: Kinh tế của những người này thường ở mức thu nhập thấp và/hoặc không có công việc và thu nhập ổn định.

Trên đây là những đặc điểm cơ bản và cũng là những dấu hiệu thường gặp ở khách hàng thuộc nhóm tội này khi Luật sư tiếp xúc, trao đổi với khách hàng trong các vụ án về xâm phạm sở hữu cần phải lưu ý. Tuy nhiên, không phải là tất cả khách hàng của nhóm tội này đều như vậy, trong thực tế vẫn có những vụ án xâm phạm về sở hữu, khách hàng là những người không phải có các dấu hiệu như trên. Ở một số vụ án đặc biệt nghiêm trọng, chiếm đoạt khoản tài sản lớn thì họ có thể là những người có nhận thức xã hội cao, có học vấn, có điều kiện về kinh tế, có những trường hợp còn là người có chức vụ, quyền hạn nhất định và thường xảy ra ở một số tội danh như:

–  Lừa đảo chiếm đoạt tài sản

–  Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

–  Thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước…

Những lưu ý khi tiếp xúc, trao đổi với khách hàng:

Trong quá trình trao đổi, tiếp xúc đối với khách hàng trong nhóm  tội xâm phạm sở hữu, Luật sư nên chú ý những vấn đề sau:

Một là, phải hỏi để làm rõ mối quan hệ giữa người mà Luật sư đang đối thoại với bị can, với người tham gia tố tụng khác. Với những đặc điểm khách hàng là người có trình độ dân trí không cao, không tự tin vào bản thân về nhận thức pháp lý, do vậy khi đến tìm Luật sư, họ thường đến với nhiều người, bao gồm bị can/bị cáo (nếu được tại ngoại) cùng người nhà và kèm theo là một số người là bà con họ hàng. Trong những người này thường sẽ có một người hiểu biết về xã hội, biết ăn nói và có uy tín của dòng họ, mục đích để họ trình bày  nội dung sự việc cho Luật sư và nắm bắt được những tư vấn của Luật sư để về bàn bạc và hội ý gia đình. Khi bắt đầu tiếp xúc, trao đổi với khách hàng, Luật sư chưa thể nắm bắt được vai trò của từng người khi làm việc cùng Luật sư, do vậy việc đầu tiên khi bắt đầu tiếp xúc, trao đổi nhất thiết Luật sư phải đề nghị họ giới thiệu từng người và Luật sư sẽ phải nhanh nhạy nắm bắt được vai trò của từng người để trong quá trình làm việc sẽ có những cách giao tiếp và làm việc cho phù hợp.

Ví dụ :

Trong vụ án “Cưỡng đoạt tài sản” xảy ra tại huyện K tỉnh H, bị can trong vụ án này như là trùm xã hội đen, chuyên cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê, xiết nợ, lấy tài sản của con nợ… Khi đến văn phòng Luật sư, khách hàng đi với rất nhiều bị can khác, cùng người nhà của họ, trong số những người đó có người nhìn rất dữ tướng, nói năng ngổ ngáo, ồn ào… Khi đến văn phòng, đã có một Luật sư tiếp họ, do Luật sư chưa có kinh nghiệm nên khi một mình Luật sư phải tiếp tất cả những  người trên, mọi người đã dồn dập hỏi Luật sư dẫn đến Luật sư này đã bị rơi vào tình trạng mất bình tĩnh, căng thẳng và không còn làm chủ được tình thế, dẫn đến buổi làm việc hôm đó như một buổi tranh luận, Luật sư đã bị rất nhiều người hỏi và chất vấn. Cuối cùng khách hàng đã không ký hợp đồng, còn Luật sư thì ấm ức. Trong trường hợp này, cách xử lý tình huống là Luật sư phải hết sức bình tĩnh, mời mọi người  ngồi ở phòng khách để họ giới thiệu xong từng người, sau đó nắm bắt một vài người quan trọng, chủ chốt trong số những người đó và mời những người chủ chốt đại diện làm việc với Luật sư, như vậy Luật sư sẽ giảm bớt áp lực về mặt tâm lý, sẽ không bị nhiều người hỏi dồn dập. Lúc đó, Luật sư mới có thể bình tĩnh để làm chủ được tình thế trong cuộc trao đổi, tiếp xúc.

Hai là, lắng nghe khách hàng trình bày. Đề nghị khách hàng từ từ trình bày từng vấn đề pháp lý mà họ đang gặp phải. Thông thường khách hàng trong các vụ án loại này, khi trình bày sự việc luôn ở trong  trạng thái tâm lý bị bức xúc nên họ nói rất nhanh và thường không khách Do vậy, Luật sư cần phải kéo chậm nhịp độ nói của khách  hàng lại bằng cách vừa để khách hàng nói, vừa ghi chép lại. Sau đó hỏi  lại những vấn đề chưa rõ.

Ví dụ :

Trong vụ án “Cưỡng đoạt tài sản” xảy ra tại huyện K tỉnh H, các bị cáo còn tranh nhau nói, trình bày hết sức lộn xộn. Khi đó Luật sư phải kéo chậm nhịp độ lại bằng cách để từng người nói, Luật sư sẽ ghi chép cẩn thận từng ý mà bị cáo đã trình bày, cho các bị cáo khác bổ sung chỗ nào còn thiếu, còn chưa chính xác.