[TƯ VẤN LUẬT HÌNH SỰ] Xác định tâm lý người bị buộc tội khi tham gia các hoạt động điều tra khác

Khi tham gia bào chữa từ giai đoạn điều tra, Luật sư không những được tham gia lấy lời khai, hỏi cung người bị tạm giữ, bị can mà còn được quyền tham gia vào các hoạt động điều tra khác như thực nghiệm điều tra, khám nghiệm hiện trường, khai quật tử thi, kê biên tài sản, khám chỗ ở, địa điểm, đối chất, nhận dạng… Khi tham gia vào các hoạt động nói trên, Luật sư vừa thu nhận được những thông tin cần thiết về vụ án, quan sát và cảm nhận thái độ của người bị buộc tội khi thực hiện lại các hành vi, diễn lại các động tác theo yêu cầu của CQĐT, đồng thời Luật sư cũng giám sát hoạt động của những người tiến hành tố tụng và tham gia tố tụng như: Thành phần những người tham gia khám nghiệm hiện trường, khai quật tử thi có đúng không; Các yêu cầu về thực nghiệm điều tra đã đủ chưa (đặc biệt phải diễn lại theo những chiều hướng khác nhau nếu lời khai có mâu thuẫn).

Khi tham gia bào chữa từ giai đoạn điều tra, nếu Luật sư nắm được kế hoạch thực hiện các hoạt động điều tra của Điều tra viên, Luật sư cần sắp xếp thời gian để tham gia bởi sự có mặt và chứng kiến, giám sát của Luật sư trong những hoạt động này không những làm cho CQĐT, Điều tra viên phải thực hiện công việc đúng theo trình tự, thủ tục theo quy định của BLTTHS mà còn kịp thời phát hiện ra những sai sót của CQĐT (nếu có) để có những kiến nghị kịp thời đề nghị CQĐT,

Điều tra viên khắc phục để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho khách hàng mình nói riêng và pháp chế xã hội chủ nghĩa nói chung, qua đó khách hàng rất yên tâm và tin tưởng. Việc tiếp xúc, trao đổi thường xuyên với khách hàng; Tham gia các hoạt động lấy lời khai, hỏi cung; Xác định được trạng thái tâm lý của khách hàng,… từ đó, Luật sư có được phán đoán, nhận định về diễn biến hành vi phạm tội phù hợp.

dụ :

Ở ví dụ 1, khách hàng luôn kêu oan, nói rằng mình không thực hiện hành vi phạm tội, chính bị hại đã thực hiện hành vi đó và đổ lỗi cho khách hàng của Luật sư, thậm chí khách hàng cho rằng hồ sơ vụ án đã bị làm sai lệch, bản thân khách hàng là người học ít (mới học lớp 1) nhận mặt chữ còn kém, do đó việc đọc lại các biên bản đối với khách hàng là không có, chỉ ký hoặc điểm chỉ vào biên bản lấy lời khai, biên bản hỏi cung hoặc các biên bản khác như: biên bản bắt, giữ người…

Qua đó, Luật sư nắm bắt được diễn biến tâm lý của khách hàng, hiểu được mong muốn của khách hàng là gì, từ đó có phương án giải quyết phù hợp, hiệu quả. Tuy nhiên, qua tiếp xúc Luật sư thấy khách hàng của mình kêu oan nhưng lại nhút nhát, hay hoảng hốt và sợ CQĐT. Khi đang nói chuyện, có tiếng động to Luật sư thấy khách hàng giật mình, hoảng hốt nhìn xung quanh, Luật sư hỏi: “Hình như anh đang rất sợ hoặc lo lắng chuyện gì phải không?”. Khách hàng trả lời: “Vâng, em thấy sợ hãi”. Luật sư nói: “Anh sợ CQĐT lắm phải không?”. Khách hàng trả lời: “Vâng, em sợ lắm, các anh ấy nói to là em không còn nhớ gì hết, em quên hết và em không nói được gì, em chỉ khóc thôi”. Nói đến đây, khách hàng lại khóc nấc lên, đầy lo lắng và đau khổ. Qua nói chuyện với khách hàng, Luật sư nhận thấy rõ khách hàng là người thật thà, không thực hiện hành vi phạm tội, nhưng do bản tính nhút nhát nên rất sợ hãi. Nhận định về sự việc, Luật sư thấy cần phải tiến hành thực nghiệm điều tra, dựng lại hiện trường vụ án, yêu cầu các bên cần diễn lại hành vi để khẳng định lời khai của khách hàng hoàn toàn đúng đắn. Nhưng với khách hàng của Luật sư lại khác, tâm lý sợ Điều tra viên, sợ CQĐT và sợ phải thực hiện hành vi trước đám đông, điều này khiến khách hàng lúng túng, lo sợ vì bản tính nhút nhát của mình, nếu khách hàng không bình tĩnh thì khó có thể minh oan được.

Nắm bắt được đặc điểm tâm lý chung này, Luật sư có cách nói chuyện, động viên kịp thời để khách hàng bình tĩnh thực hiện chính xác hành vi đã xảy ra không đúng như bị hại đổ lỗi, có như vậy việc kêu oan của khách hàng mới có cơ sở để tiến hành được. Với bản tính nhút nhát đó, Luật sư cần luôn sát cánh bên khách hàng trong các hoạt động điều tra như lấy lời khai, hỏi cung, thực nghiệm điều tra để khách hàng luôn được yên tâm, vững tin hơn.

Tâm lý chung của người bị buộc tội khi phải tham gia các hoạt động điều tra do CQĐT chủ động tiến hành và yêu cầu là rất sợ, đặc biệt đối tượng lần đầu phạm tội thì run rẩy và lo lắng đến nỗi không nói ra lời, nói trước quên sau, ấp úng, lúng túng, không nhớ và không diễn tả được hành vi của mình (đặc biệt các khách hàng phạm tội liên quan đến tình dục như hiếp dâm, cưỡng dâm… thì việc diễn lại hành vi đối với họ rất khó khăn, xấu hổ). Thái độ đó khiến cho CQĐT nhiều lúc thấy khó chịu và gắt gỏng, việc này khiến cho khách hàng của Luật sư càng rơi vào trạng thái mất tự tin, sợ hãi tột độ, tay chân lập cập và thực hiện các động tác máy móc trước mọi yêu cầu của phía CQĐT, điều đó rất bất lợi cho khách hàng. Hiểu được trạng thái tâm lý này, Luật sư rất cần có mặt trong các hoạt động điều tra mà CQĐT thông báo và mời Luật sư tham gia, sự tham gia của Luật sư một mặt giám sát quá trình tiến hành các hoạt động điều tra công khai theo quy định của pháp luật của CQĐT, nhằm tránh sai sót, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích chính đáng cho khách hàng của mình. Mặt khác sự xuất hiện của Luật sư trong những hoạt động này, khiến cho khách hàng hoàn toàn yên tâm, trấn an được tinh thần của họ và giúp họ vững vàng hơn trước các yêu cầu từ phía CQĐT.

Đối với khách hàng là người dưới 18 tuổi, khi tham gia diễn lại một số hoạt động điều tra theo yêu cầu của CQĐT thường họ thực hiện khá chuẩn xác, thậm chí còn diễn lại các hành vi khác mà CQĐT không yêu cầu. Điều này cũng gây nhiều bất lợi cho khách hàng của Luật sư. Tuy nhiên, một số đối tượng khác thì tỏ ra lì lợm, không chịu diễn lại hành vi, lý do không diễn lại là không nhớ vì quá lâu hoặc cho là “mình có thực hiện hành vi phạm tội đâu” mà phải diễn lại, việc này cũng gây bất lợi cho khách hàng, bởi lẽ nếu khách hàng cho rằng mình bị oan, mình không thực hiện hành vi thì biết gì mà diễn, điều đó có nghĩa việc diễn lại rất quan trọng nó quyết định lời khai của người bị buộc tội là chính xác hay không. Qua đây cho thấy diễn biến tâm lý đối tượng rất phức tạp, cùng lứa tuổi người dưới 18 tuổi có vài đặc điểm tâm lý chung, thì mỗi cá nhân lại có những đặc điểm tâm lý đặc thù. Đặc điểm tâm lý từng đối tượng phụ thuộc vào lứa tuổi, trình độ học vấn, mối quan hệ xã hội, giáo dục từ gia đình, nhà trường và đặc biệt là nhân thân của đối tượng. Tùy từng đối tượng là khách hàng mà Luật  sư có những phương pháp tiếp xúc, trao đổi và lên phương án bào chữa khác nhau cho phù hợp và đạt hiệu quả cao nhất.

Nguồn: Giáo trình Kỹ năng của Luật sư khi tham gia giải quyết các vụ án hình sự

Lưu ý: Việc đăng tải bài viết đã thông qua điều chỉnh của tác giả và không nhằm mục đích thương mại.

Để được tư vấn chi tiết từ luật sư của Luật 3 Chung

Vui lòng liên hệ số hotline 085.200.8585

Hoặc liên hệ qua email: luatsu@luat3chung.vn

Bài viết liên quan